Që nga pushtimi rus i Ukrainës, Vladislav Sourkov nuk ka dhënë asnjë intervistë politike. Ai nuk ka bërë as edhe një koment të vetëm publik për këtë luftë që po shkatërron zemrën e Evropës. Ndoshta figura më misterioze e Rusisë, Sourkov është rrethuar nga heshtja. Megjithatë, njeriu që “ka krijuar” Vladimir Putinin, këshilltari i errët që frymëzoi romanin best seller “Magjistari i Kremlinit” të Giuliano da Empoli, ka shumë për të thënë për Rusinë dhe njeriun që e udhëheq atë. Na u desh kohë për ti’u afruar – dhe për ta bindur. Sepse ky politikan i frikshëm, që mund të konsiderohet si “arkitekti” i sistemit politik rus, është distancuar nga ai të cilit i ka shërbyer për dy dekada: Vladimir Putini.
Të pyesësh magjistarin e vërtetë të Kremlinit do të thotë, në njëfarë mënyre, të futesh në mendjen e Vladimir Putinit. Edhe pse nuk është më në pushtet, Sourkov ende zotëron të gjitha mekanizmat e putinizmit. Ai i njeh fijet dhe qëllimin, pasi është pikërisht ai që i ka përcaktuar… Dhe pikërisht kështu duhet parë kjo intervistë: si një dokument i rrallë që na tregon se si pushteti rus, në këto momente tensioni të fortë ndërkombëtar, e ndjek agjendën e vet dhe mendon në afat të gjatë – mijëra kilometra larg nga një Donald Trump i paparashikueshëm.
Intervistë ekskluzive e gazetarëve të L’Express Charles Haquet dhe Léo Vidal-Giraud me Vladislav Sourkov
L’Express: Lenini ka thënë: “Ka dekada kur nuk ndodh asgjë dhe javë kur ndodhin dekada”… A është kjo ajo që po përjeton sot Europa?
Vladislav Sourkov: Po, këto javët e fundit, Shtetet e Bashkuara kanë shpërthyer një stuhi të vërtetë fjalësh mbi Europën. Por, për momentin, janë vetëm provokime, fjalë të pista (trash talk). Më e rëndësishmja është ende përpara. Uashingtoni po del nga stagjacionini [Shënim i redaksisë Lapsi.al: referencë ndaj stanjacionit të epokës Brezhnev]. U duhet ende të kalojnë nëpër perestrojkën, glasnosin dhe mendimin e ri. Perestrojka sovjetike çoi në kolapsin e bllokut lindor. A do të shemben NATO dhe Bashkimi Europian pas perestrojkës amerikane? Kjo është pyetja që shtrohet. Përgjigjja është në dorën tuaj.
L’Express: Në Riad, më 18 shkurt, negociatat nisën mbarë për rusët. Çfarë do të konsiderohej një fitore për Moskën?
Sourkov: Disfata ushtarake ose ushtarako-diplomatike e Ukrainës. Ndarja e këtij gjysëm-shteti artificial në fragmentet e tij natyrore. Mund të ketë, rrugës, manovra, ngadalësime apo pauza. Por ky objektiv do të arrihet.
L’Express: A kanë ndryshuar objektivat e Rusisë në Ukrainë që nga 24 shkurti 2022?
Sourkov: Objektivat strategjikë nuk kanë ndryshuar, objektivat taktike janë përshtatur në përputhje me zbatimin e strategjisë.
L’Express: Ju keni thënë: “Për Rusinë, ekspansioni i përhershëm nuk është thjesht një ide ndërmhet të tjerave, por një kusht ekzistencial i ekzistencës sonë historike.” Cilat janë për ju kufijtë e Rusisë?
Sourkov: Unë kam ndërtuar një ideologji zyrtare mbi bazën e konceptit të “botës ruse”, që ekzistonte tashmë në qarqet filozofike. Bota ruse nuk ka kufij. Bota ruse është kudo ku gjendet një ndikim rus, në çfarëdo forme: kulturore, informative, ushtarake, ekonomike, ideologjike ose humanitare… Pra, është kudo. Shkalla e ndikimit tonë ndryshon shumë sipas rajoneve, por asnjëherë nuk është zero. Prandaj do të zgjerohemi në të gjitha drejtimet, aq larg sa të dojë Zoti dhe sa të kemi forcë. E rëndësishmja është të mos e humbasim toruan dhe të mos synojmë një kafshatë shumë të madhe.
L’Express: Ky lloj interpretimi nuk lë shumë vend për subjektivitetin e popujve. Po nëse nuk duan të bëhen pjesë e “botës ruse”, a mund të përfshihen popujt me forcë në të? Dhe pse?
Sourkov: Nuk shoh në përgjigjen time të mëparshme, asnjë gjurmë mohimi të subjektivitetit të popujve. Është Europa ajo që ka injoruar subjektivitetin e popullit ukrainas duke mbështetur dy grusht-shtete në Kiev. Në vitin 2014, për shembull, më shumë se gjysma e ukrainasve flisnin rusisht çdo ditë, në punë dhe në familje. Ishin vetëm më pak se gjysma ata që mbështesnin integrimin në BE, madje edhe më pak dëshironin anëtarësimin në NATO. Kundër këtij vullneti të popullit ukrainas, ose të paktën kundër shumicës së tij, Perëndimi u përpoq ta nënshtrojë Ukrainën me forcë, pa kuptuar as vetë se pse. Ndërkohë që po flasim, armë europiane po përdoren kundër vendit tim për të mbështetur regjimin fantazmë të Kievit, i cili nuk gëzon përkrahjen e shumicës së popullit ukrainas, por vetëm te një pakice antiruse dhe pro-perëndimore. Kjo është vazhdimësia e përpjekjeve perëndimore për ta kolonizuar Ukrainën me forcë.
L’Express: A ka qenë kthimi i Ukrainës në sferën e ndikimit tuaj, një objektiv i vetëdijshëm i politikës së jashtme ruse që prej rënies së BRSS-së? Me fjalë të tjera, a është aneksimi i Ukrainës një objektiv që Moska e ndjek në mënyra të ndryshme që prej 1991-shit?
Sourkov: Ka qenë objektiv i Moskës, por edhe i Kievit. Në mënyra të ndryshme, në kohë të ndryshme, me më shumë ose më pak sukses… si në Rusi po ashtu dhe në Ukrainë, ka pasur gjithmonë shumë njerëz që kanë menduar për afrimin ose bashkimin e vendeve tona. Edhe sot, ka ende të tillë në të dy anët e frontit. Është e natyrshme, jemi popuj të të njëjtit gjak. Bashkëpunimi paqësor është penguar nga dy grusht-shtete të mbështetura nga Perëndimi në Ukrainë, në vitet 2005 dhe 2014. Në të dyja këto rastee, ukrainasit u detyruan të nënshtrohen në mënyrë të paligjshme ndaj një pakice agresive, të shtyrë nga legjenda të një etnografie të politizuar dhe nga mirazhet e integrimit europian. Kjo pakicë e futi Ukrainën në luftë.
L’Express: A nuk mendoni se lufta kundër Rusisë, përkundrazi, ka formuar një komb ukrainas dhe një identitet “antirus”, madje edhe mes ukrainasve rusishtfolës? Me fjalë të tjera, a nuk ka krijuar Rusia vetë atë që mohonte se ekzistonte?
Sourkov: Ukraina është një entitet politik artificial, ku të paktën tre rajone shumë të ndryshme janë bashkuar me forcë: jugu dhe lindja, rusë; qendra, gjysmë-ruse; dhe perëndimi, antirus. Këto tre pjesë nuk kanë arritur kurrë të merren vesh dhe nuk kanë për ta arritur asnjëherë këtë gjë. Lufta në Ukrainë do të lejojë ndarjen mes Rusit dhe Antirusit ose, për të cituar Ungjillin, ndarjen mes deleve dhe cjepëve. Antirusi nuk do të zmadhohet më, por do të mbetet brenda territorit të vet historik dhe do të ndalojë së përhapuri mbi tokën ruse. Ndoshta, një ditë, Ukraina do të jetë një shtet i vërtetë, por vetëm brenda kufijve të saj natyrorë – dhe kuptohet shumë më të ngushtë.
L’Express: Europianët nuk janë ftuar në bisedimet që i prekin ata të parët. Çfarë mendoni?
Sourkov: “Të mos ftohesh” nuk do të thotë asgjë. Askush nuk i ftoi amerikanët, gjithashtu. Ata e ftuan vetë veten, morën iniciativën. Rusia po e thotë prej vitesh se është e gatshme të diskutojë. Europa mund të ishte përgjigjur në çdo moment dhe të hapte dialog. Nuk e bëri. Të tjerët e bënë. Sidoqoftë, të gjithë e dinë se një zgjidhje e qëndrueshme e konfliktit është e pamundur pa pjesëmarrjen e BE-së. Një ndarje e ekuilibruar e Ukrainës duhet të përfshijë edhe një pjesë për Brukselin.
L’Express: Ju duket se keni një mendim mospërfillës për Bashkimin Europian, por flisni shpesh për të si një hapësirë koherente. Sipas jush, çfarë forme duhet të marrë Europa politike?
Sourkov: BE-ja u themelua në vitin 1992, menjëherë pas rënies së BRSS-së. Unioni juaj u ndërtua mbi rrënojat e atij tonit. Kjo u ngulit në kokën e politikanëve tuaj. BE-ja filloi të zgjerohej në mënyrë të pakontrolluar dhe, do të thosha, të pamatur. Ajo shtoi kile të panevojshme. I dha përparësi sasisë ndaj cilësisë. Rezultati është një strukturë qeverisëse e shëndoshur, tepër kolegjiale, që prodhon vetëm gjysmë-masa. Në këtë kontekst, u shfaqën breza politikanësh europianë të cilët janë specialistë të gjysmë-masave. Tani, Europa duhet të vendosë nëse është një shtet apo jo. Vendet anëtare ia kanë deleguar BE-së sovranitetin e tyre, por jo plotësisht: edhe kjo është një gjysmë-masë! Rezultati: as BE-ja, as vendet anëtare nuk janë plotësisht sovrane. Duhet dalë nga kjo gjendje e ndërmjetme e rrezikshme, qoftë duke u kthyer tek një bashkësi thjesht ekonomike, qoftë duke bërë një hap vendimtar drejt një federate sovrane. Por për të dyja versjonet, do të duhej vullnet dhe një shtim i dozës së autokratizmit. Shumë europianë mendojnë në të njëjtën rrugë. Europoutinistët dhe eurotrumpistët po forcohen. Ndoshta ata do ta rivitalizojnë Europën. Duhet t’u jepet një shans për të shpëtuar kulturën e madhe europiane, kushërire e kulturës ruse dhe asaj amerikane. Përndryshe, për të kuptuar të ardhmen e Francës dhe të të tjerëve, mjafton të lexoni romanin Soumission të Michel Houellebecq.
L’Express: “Fitorja jonë [në Ukrainë] do të na ndryshojë së pari ne dhe do ta ndryshojë edhe Perëndimin. Do të jetë një hap i ri drejt integrimit të Veriut global”, keni shkruar ju në shtator 2023. A besoni ende te ky “Veri global” që do të përfshinte Rusinë, Europën dhe SHBA-në?
Sourkov: Në të ardhmen, Perëndimi do të bëhet më autoritar dhe Rusia më pak autoritare. Proporcionet e lirisë dhe disiplinës në sistemet tona politike do të konvergojnë. Ndoshta jo që nesër, apo ndoshta me koston e konflikteve dhe tragjedive, por është e sigurt se SHBA, Europa dhe Rusia do të arrijnë një nivel të lartë mirëkuptimi dhe bashkëpunimi të ndërsjellë. Është çështje mbijetese për civilizimin e madh verior, të cilit i përkasin kulturat ruse, europiane dhe amerikane, në një kontekst presioni demografik pothuajse të padurueshëm që vjen nga jugu.
L’Express: Pse – dhe si – do të bëhej Rusia më pak autoritare? Deri më tani, sistemi është zhvilluar vetëm drejt më shumë autoritarizmi…
Sourkov: Qëllimi i parë, stabilizimi i situatës politike të brendshme të Rusisë, u arrit në vitet 2000. Sot, jemi në fazën e stabilizimit të situatës ndërkombëtare të vendit. Kur të arrihet edhe ky objektiv, do të shfaqen shenjat e para të një zbutjeje graduale të sistemit.
L’Express: A mund të nënkuptojë zgjedhja e Donald Trump dhe ngritja e partive nacionaliste në Europë fundin e asaj që ju e quani “vetmia gjeopolitike” e Rusisë?
Sourkov: Vetmia gjeopolitike është një konstante në perceptimin që ka kombi ynë për veten. Për ta thjeshtuar, është ideja se mund të mbështetemi vetëm në vetvete dhe se prandaj duhet të pajisemi me durim, bukë dhe armë. Ardhja e Trumpit në pushtet nuk ndryshon asgjë. Nuk është çështje e marrëdhënieve ndërkombëtare bashkëkohore, por e ndërgjegjes dhe nënndërgjegjes sonë kombëtare.
L’Express: Çfarë vendi do të zinte Kina – dhe aleanca ruso-kineze – në këtë projekt të “Veriut global”?
Sourkov: Baza e doktrinës gjeopolitike kineze është diversiteti, bashkëjetesa dhe bashkëpunimi i civilizimeve të ndryshme. Është një model rendi botëror shumë i menduar dhe shumë tërheqës. Civilizimi i madh kinez do të bashkëjetojë dhe bashkëpunojë me civilizimin e madh verior. Aleanca mes Kinës dhe Rusisë përfshihet në këtë kuadër të bashkëpunimit ndër-civilizues.
L’Express: Ju keni shpikur “putinizmin”. A e ka përshtatur Trump për SHBA?
Sourkov: Kur Trump u zgjodh për herë të parë, shumë media serioze amerikane publikuan artikuj që thoshin se ekipet e tij kishin përdorur metodat e mia të propagandës dhe disa prej ideve të mia politike. Nuk e di nëse është e vërtetë, një gjysmë e vërtetë apo një post-e vërtetë. Presidenti i SHBA-ve pati deklaruar publikisht, citoj: “E ardhmja nuk u përket globalistëve, por patriotëve”; “Bota e lirë duhet të përqafojë rrënjët e saj kombëtare, të pazëvendësueshme”; “Nëse doni demokracinë, kapuni fort pas sovranitetit tuaj.” Këto janë, në thelb, parimet e demokracisë sovrane, siç i kam formuluar unë në fillim të viteve 2000, dhe që janë bërë baza konceptuale e putinizmit. Rastësi? Kush e di? Sidoqoftë, është e qartë që ideologjikisht Trump është më afër Putinit sesa Macronit.
L’Express: Mendoni, si Viktor Orban, që demokracia liberale është e vjetruar?
Sourkov: Jo, unë respektoj veçantitë kulturore të të gjithë popujve, edhe kur më duken të çuditshme. Nëse demokracia liberale është një veçanti e kulturës politike të një vendi ose grupi vendesh, është e drejta e tyre absolute. Po ashtu, nëse demokracia liberale nuk i përshtatet Rusisë, kjo është e drejta jonë. Liberalizmi dhe demokracia liberale nuk janë të vjetruara. Ajo që po ndodh tani është thjesht një krizë, por ato nuk janë duke vdekur. Ama, ideja se janë universale dhe në mënyrë të natyrshme superiore ndaj sistemeve të tjera, është një ide që ka vdekur.
L’Express: A është Rusia e sotme ajo që imagjinonit në vitin 1999?
Sourkov: Po, në 99.9%.
L’Express: A mund të bëhen SHBA të Trump aleatë të Rusisë?
Sourkov: Trump nuk më jep përshtypjen e një personi që kërkon të bëjë aleatë.
L’Express: A nuk është i brishtë sistemi i “demokracisë me arketip monarkik” që keni shpikur, pasi ai varet nga një njeri i vetëm?
Sourkov: Nuk ka sistem politik ideal, çdo model ka dobësitë e veta dhe kodet e vetë-shkatërrimit. Sistemi ynë, si të gjithë të tjerët, ka rreziqet e veta. Por është thjesht modeli më efikas për vendin tonë. M’u deshën dhjetë vjet për ta ndërtuar dhe, shihni: funksionon. Na duhet një car. Periudhat pa car për ne gjithmonë përfundojnë në katastrofë. Multipolariteti është i mirë në politikën e jashtme, jo në atë të brendshme.
L’Express: Pse periudhat pa car përfundojnë gjithmonë, sipas jush, në katastrofë për Rusinë? Pse nuk mund të bëjë pa të?
Sourkov: Mund të jepja qindra mijëra përgjigje të ndryshme për këtë pyetje. Por po jap më të shkurtën: nuk e di.
L’Express: Përveç autoritarizmit politik, sistemi rus ka shtuar një dimension konservator, madje reaksionar – roli i Kishës, ligjet për orientimet seksuale… A është konservatorizmi për ju një mjet për të mobilizuar trupin politik rus?
Sourkov: Të gjitha transformimet e sistemit tonë politik që prej vitit 1999 janë mbështetur gjithmonë në ide konservatore dhe relativisht tradicionaliste. Flisja që atëherë për matricën mendore, për arketipet e vetëdijes sonë kombëtare, të cilat është e pamundur të injorohen. Liberalët rusë të fundit të viteve 1980 dhe fillimit të viteve 1990 bënë gabimin të mendonin se Rusia ishte një faqe e bardhë mbi të cilën mund të ndërtonin çfarëdo. Harruan se Rusia ekziston prej një mijë vjetësh, se themelet e saj janë vendosur shumë kohë më parë dhe se këto themele jo vetëm përcaktojnë mundësitë tona: ato gjithashtu diktojnë pamundësitë dhe vendosin kufij të qartë për çdo ndërtim të ardhshëm shtetëror. Mjetet politike nuk janë aq të rëndësishme sa pëlqehet të mendohet. Politika është para së gjithash fusha e emocioneve, e pasioneve, dhe vetëm pastaj e mjeteve. Përfundon gjithmonë te çështja e pushtetit, që është aspekti më i vjetër, më i errët dhe më irracional i natyrës njerëzore. Mjetet politike ndihmojnë për të bërë “surf” mbi valë, por nuk i krijojnë ato.
L’Express: Si përgjigjeni ndaj pyetjes së shkrimtarit rus Zamiatin: “A është më mirë lumturia pa liri apo liria pa lumturi?”
Sourkov: Të shtrosh pyetjen në këta terma nuk më lë zgjedhje. Jean-Paul Sartre ka thënë: “Njeriu është i dënuar të jetë i lirë.” I dënuar! Pra, unë zgjedh lirinë, me apo pa lumturi.
L’Express: Çfarë lirie mund të ekzistojë pa liri politike?
Sourkov: Për mua, liria nuk ka absolutisht asgjë politike. Sipas meje, një regjisor që, në një demokraci liberale, nuk guxon të punësojë një aktor të madh si ndëshkin ndaj denoncimeve shpifëse të vëra kundër tuj, është një skllav. Supas meje, një njeri i bardhë që gjunjëzohet para një të ziu sepse dikur një i bardhë i ka bërë keq një të ziu, është një skllav. Sipas meje, një drejtor që rekruton dikë për një post me përgjegjësi, jo sepse është më i miri, por sepse është transgjinor, është një skllav. Megjithatë, të gjithë këta skllevër kanë, të paktën në letër, të gjitha liritë e tyre politike.
L’Express: Me çfarë merreni tani që nga largimi nga Kremlini?
Sourkov: Jetoj jetën time private, për të cilën nuk flas kurrë në publik.
L’Express: Do të thotë kjo se faza aktive e veprimtarisë suaj politike ka përfunduar? A keni krijuar gjithçka që donit të krijonit?
Sourkov: Siç e thashë, sistemi që kam ndihmuar për ta krijuar përputhet në 99.9% me atë që imagjinoja. Nuk e di ende si ta konsideroj 0.1%-shin që mbetet: është një devijim i parëndësishëm nga plani apo një harresë e madhe, një gabim i imi? Do ta mendoj…
L’Express, 20 mars 2025/ Përgatiti T. Çela, Lapsi.al
