SHBA- Njihuni me “Hillbilly” Vance. “Hillbilly”(term që përdorej për amerikanët që vinin nga zonat malore) është me origjinë nga Amerika e varfër dhe e margjinalizuar e Maleve Apalachian, por u diplomua në Yale. Ish-ushtari shërbeu në Irak.
Kapitalisti sipërmarrës që ishte ndër të parët që ndërtoi ura nga e djathta populiste në botën e Elon Musk. 40-vjeçari që përfaqëson të ardhmen e Trumpizmit. Në Mynih, zëvendëspresidenti “hodhi maskën” para gjithë botës. Kushdo që ende nuk kishte një ide të qartë për të, mundi ta krijonte këtë në Konferencën e Sigurisë në Gjermani. “Shokim dhe frikë”, shprehja që u bë e famshme në një kontekst lufte, përshkruan mirë efektin e shfaqjes së tij në Kontinentin e Vjetër. A është ky fundi i një marrëdhënieje të veçantë, aleancë transatlantike, e cila ka shënuar historinë tonë nga viti 1947 e deri më sot?
Deri ku ka arritur ky bir i “plehrave të bardha”, i cili në autobiografinë e tij “Elegjia Amerikane”, rrëfen kontekstin e degraduar familjar, mjerimin dhe rrënimin e vetëvlerësimit të botës në të cilën ka lindur: klasën punëtore të shkatërruar nga globalizimi, të margjinalizuarit që nuk kanë kompensimin e klasifikimit në kategoritë e mbrojtura. Atij iu dha nderi që t’i shpjegonte establishmentit evropian se deri ku mund të shkojë rishikimi i rendit global i promovuar nga Shtëpia e Bardhë.
Vance sulmoi qeveritë aleate dhe i dha legjitimitet të djathtës ekstreme, dhe gjithë këtë e bëri në tokën gjermane dhjetë ditë përpara zgjedhjeve legjislative në atë vend.
Më shumë se Putini dhe Xi Jinping, evropianët duhet të ruhen kundër një “armiku të brendshëm”, tha ai: një ideologji politikisht korrekte që censuron ata që mendojnë ndryshe, mohon të drejtën për të folur me anti-abortonistët ose partitë pro-naziste si AfD-ja gjermane.
“Nëse keni frikë nga zgjedhësit tuaj,” tha ai, “Amerika nuk mund të bëjë asgjë për ju.” Pasi kujtoi sulmet e fundit të frymëzuara nga xhihadistët në Gjermani, ai akuzoi: “Qytetarët evropianë nuk votuan për të hapur kufijtë për miliona emigrantë”.
Për çështjet në qendër të Konferencës së Sigurisë të Mynihut: Amerika është e shqetësuar për sigurinë evropiane dhe mendon se mund të arrijë një marrëveshje midis Rusisë dhe Ukrainës, por “Evropa duhet të bëjë përparim të madh drejt aftësisë për të mbrojtur veten e vetme“. Por ai shtoi diçka ndryshe nga ajo që Donald Trump kishte thënë për Putinin: ai kërcënoi me sanksione të reja kundër Rusisë, madje edhe një rritje të presionit ushtarak, nëse Moska nuk rezulton të jetë “e arsyeshme”.
Konferenca Strategjike e Mynihut nuk është e panjohur për pikat e kthesës. Pikërisht aty, në vitin 2007 Putin shpalli planet e tij për hakmarrjen anti-perëndimore dhe rindërtimin e sferës së ndikimit carist ose sovjetik, plan të cilin pakkush dëshironte ta merrte seriozisht. Pas kësak erdhi lufta në Gjeorgji në 2008, pushtimi i Krimesë në 2014 dhe Ukraina në 2022. Duke e marrë seriozisht Vance, çfarë mund të thotë kjo sot? Përveç përpjekjes për të eksportuar revolucionin kulturor “anti-woke” që po ndodh në Shtetet e Bashkuara në Evropë, cili rend i ri global po lind?
Një opsion mund të jetë Jalta e Re. Aludimi këtu është për majën e fituesve të Luftës së Dytë Botërore (Ruzvelt, Çurçill, Stalin) që e ndanë botën në sfera influencimi. Trump do të ishte i gatshëm t’i jepte Putinit dhe Xi Jinpingut më shumë liri veprimi në fqinjësinë e Rusisë dhe Kinës, për të dobësuar aleancat me Evropën dhe Japoninë, në këmbim të tregtisë botërore më të ekuilibruar në avantazh të SHBA-së dhe një kontroll më të madh amerikan në hemisferën perëndimore (nga Amerika e Jugut në Arktik). Lidhja politike midis demokracive liberale, vetë ideja e Perëndimit si një qytetërim i lidhur së bashku nga një trashëgimi vlerash, është mjaft e huaj për Trump. Megjithëse Vance në mënyrën e tij iu referua asaj trashëgimie historike kur akuzoi disa qeveri evropiane se shkelin lirinë e shprehjes.
Shpërbërja e aleancës Atlantike e ndërtuar nga Franklin Roosevelt dhe Harry Truman, dhe e mbajtur nga të gjithë pasardhësit e tyre demokratë ose republikanë, ka pasoja të forta. Ajo është në kontrast me akumulimin e madh të interesave materiale që lidhin të dy anët e Atlantikut, duke përfshirë ato grupe kapitaliste që evropianët sot i përshkruajnë si një “oligarki” në linjë me Shtëpinë e Bardhë. Kthimi i shpinës ndaj Evropës nuk është gjithashtu në përputhje me ambiciet e Vance dhe Elon Musk për të eksportuar Trumpizmin me sloganin “MEGA”, “Bëje Evropën përsëri të Madhe”.
Një mundësi tjetër është që kjo histori të jetë një variant i krizave të tjera familjare, episodeve të stuhishme që kanë tronditur marrëdhëniet transatlantike. Precedentët janë të shumtë. Kjo varion nga vendimi i gjeneralit De Gaulle për të braktisur komandën e integruar të NATO-s në kohën e Luftës së Vietnamit, derisa Gjermania dhe Franca u prishën me Xhorxh W. Bushin kur ai pushtoi Irakun në vitin 2003. Pikërisht atëherë sekretari amerikan i Mbrojtjes, Donald Rumsfeld, e bëri të famshëm titullin e një eseje gjeopolitike: “Amerikanët janë nga Marsi, evropianët nga Venusi”. Rumsfeld më pas bëri një përpjekje për të bërë dallimin midis Evropës së Re, vendeve lindore pro-amerikane dhe Evropës së vjetër që ai e shihte si të kapur pas së kaluarës. Një tjetër diskriminues ka qenë gjithmonë Lindja e Mesme, ku sot Trumpizmi mund të interpretohet nga Netanyahu si një dritë jeshile për një sulm ndaj Iranit.
Vance krijoi panik në Evropë me ndërhyrjen e tij në Mynih, edhe sepse kishte identifikuar dobësi reale. Sipas sondazheve, gjermanët që votojnë në datën 23 nuk e penalizojnë liderin e kristiandemokratëve Merz për pranimin e votave të së djathtës ekstreme për kufijtë e imigracionit. Tensionet mbi flukset e migracionit të menaxhuara keq e kanë zhvendosur opinionin publik evropian në të djathtë, duke filluar me Francën në vitet 1980, shumë kohë përpara se Trump të hynte në politikë.
Lufta tregtare e gjen Kontinentin e Vjetër në një pozicion dobësie ekstreme: ekonomia e tij është e paaftë të mbajë ritmin me atë amerikane dhe është shumë më proteksioniste se sa mund të mendohet, siç theksoi Mario Draghi. Ushtria evropiane që Zelensky po bën thirrje për të garantuar sigurinë e ardhshme të vendit të tij, dyqind mijë ushtarë që do të vendosen menjëherë në Ukrainë si një pengesë për Rusinë, thjesht nuk ekziston. Nëse elektroshoku i Vance do të zgjonte opinionin publik nga letargjia e tij gjeopolitike, do të ishte një nga ato krizat që e bëjnë Evropën të rritet./ Marrë nga Corriere della Serra
